Cây chó đẻ chữa bệnh gì? tác dụng & bài thuốc chữa bệnh

Cây chó đẻ hay Diệp hạ châu được biết đến là một loại thảo mộc có nhiều công dụng đối với sức khỏe đặc biệt là các loại bệnh về gan. Việc Cách dùng và liều dung bài viết như thế nào? Có những bài thuốc chữa bệnh nào? Hãy cùng với Hoanghaigroup tìm hiểu về loại cây này.

Cây chó đẻ là gì?

Cây chó đẻ hay Diệp hạ châu, tên khoa học Phyllanthus urinaria L.; thuộc họ thầu dầu Euphorbiaceae. Cây chó đẻ phân bố chủ yếu ở khu vực nhiệt đới, là loại cỏ mọc hoang có thể tìm thấy nhiều nơi khắp nước ta.

Theo Đông y, loại thảo dược này có vị đắng, hơi ngọt, tính mát, có tác dụng thanh can lương huyết, lợi tiểu, sát trùng, giải độc.

Đặc điểm cây chó đẻ

• Cây thảo, sống hàng năm hay sống dai, cao 20 – 30 cm, có thể đến 60 – 70 cm. Thân nhẵn, thường có màu xanh. Lá mọc so le, hình bầu dục, xếp xít nhau thành hai dãy như một lá kép hình lông chim, mặt trên xanh lục nhạt, mặt dưới mày xám nhạt, dài 1 – 1,5 cm, rộng 3 – 4 mm; cuống lá rất ngắn.
• Hoa mọc ở kẽ lá, có cuống ngắn, đơn tính cùng gốc; hoa đực ở đầu cành có 6 lá dài, 3 nhị, chỉ nhị ngắn; hoa cái ở cuối cành, 6 lá dài, bầu hình trứng.
• Quả nang, hình cầu, hơi dẹt, mọc rủ xuống ở dưới lá, có khía mờ và có gai; hạt hình 3 cạnh.
• Mùa hoa: tháng 4 – 6; mùa quả: tháng 7 – 9.
• Cây con mọc từ hạt vào cuối mùa xuân, sinh trưởng nhanh trong mùa hè và tàn lụi vào giữa mùa thu. Do khả năng ra hoa kết quả nhiều, hạt giống phát tán gần nên cây thường mọc thành đám dày đặc, đôi khi lấn át cả các loại cỏ dại và cây trồng khác.

Khu vực phân bố của cây Diệp hạ châu

Chúng chủ yếu phân bố ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới. Ở Việt Nam, loại thảo mọc này mọc rải rác khắp nơi trừ vùng núi cao lạnh. Trên thế giới cây cũng được bắt gặp tại một số nước như: Ấn Độ, Malaysia, Thái Lan, Campuchia, Lào và ở cả Nam Trung Quốc.

Bảo quản như thế nào?

Để hạt khô trong chai, lọ sạch khô kín. Cành và lá DHC sau khi thu hạt cho vào túi khô, sạch kín và đây là dược liệu chính phẩm.

Bộ phận dùng, thu hái, sơ chế

Toàn cây chó đẻ bỏ rễ, rửa sạch, dùng tươi hay sấy khô.

Có mấy loại cây chó đẻ?

Hiện nay, cây chó đẻ được sử dụng làm thuốc được chia làm 2 loại. Tuy nhiên, tính chất dược lý và dược lực của chúng khác nhau cho nên việc phân loại và sử dụng cần hết sức chú ý. Cách nhận biết như sau:

Diệp hạ châu đắng (Cây chó đẻ thân xanh)

Tên khoa học Phyllanthus niruri (tên đồng nghĩa Phyllanthus amarus). Cây diệp hạ châu đắng có lá mỏng, ngắn. Màu sắc của chúng cũng nhạt hơn. Cây ít phân cành nhánh. Cây có dược tính mạnh so với loại còn lại, nên có vị đắng hơn nên còn được gọi là diệp hạ châu đắng.

Diệp hạ châu ngọt (Cây chó đẻ thân đỏ)

Tên khoa học: Phyllanthus urinaria. Diệp hạ châu ngọt thì có thân pha chút ánh đỏ. Càng xuống dưới thì càng đậm hơn. Lá cây dài xanh đậm, có dược tính nhẹ hơn. Vì thế diện tích của cây này ít hơn hẳn. Cây này khi ăn có vị ngọt nên được gọi với cách tên này.

Nhìn chung là cây cũng được khai thác trong tự nhiên nhưng ít hơn. Vì công dụng không nhiều cho lắm.

* Một loài diệp hạ châu nữa Phyllanthus sp. có màu xanh đậm, lá rời rạc, phiến lá hẹp và chóp nhọn hơn so với hai loài trên. Loài này không được dùng làm thuốc.

Thành phần hóa học

• Cây chó đẻ Phyllanthus urinaria chứa nhiều chất thuộc các nhóm hoá học Flavonoid: kaempferol, quercetin, rutin.
• Triterpen: stigmasterol, stigmasterol – 3 – 0 – b – glucosid, b – sitosterol, b – sitosterol glucosid, lup – 20 – en – 3b – ol.
• Tanin: acid elagic, acid 3, 3′, 4 – tri – 0 – methyl elagic, acid galic.
• Phenol: methylbrevifolin carboxylat.
• Acid hữu cơ: acid succinic, acid ferulic, acid dotriacontanoic.
• Các thành phần khác: n-octadecan, acid dehydrochebulic methyl ester, triacontanol, phylanthurinol acton.
• Lignan: phylanthin (Không nhầm Phylantin = methoxysecurinin là alcaloid có nhân quinolizidin với phylantin là lignan).

Bài thuốc chữa bệnh của cây chó đẻ

Chữa nhọt độc sưng đau:

Cây chó đẻ một nắm với một ít muối giã nhỏ, chế nước chín vào, vắt lấy nước cốt uống, bã đắp chỗ đau (Bách gia trân tàng).

Chữa bị thương ứ máu:

Lá cành cây chó đẻ và mần tưới mỗi thứ 1 nắm giã nhỏ, chế đồng tiện (nước tiểu trẻ em trai) vào, vắt lấy nước uống, bã đắp. Hoặc hoà thêm bột đại hoàng 8 – 12g thì càng tốt (Hoạt nhân toát yếu).

Chữa bị thương đứt, bị chém, chảy máu:

Cây chó đẻ với vôi giã nhỏ, đắp vào vết thương (Bách gia trân tàng).

Chữa lở loét thối thịt không liền miệng:

Lá cây chó đẻ, lá thồm lồm, bằng nhau, đinh hương 1 nụ, giã nhỏ đắp (Bách gia trân tàng).

Chữa bệnh chàm (eczema) mạn tính:

Cây chó đẻ, vò, xát nhiều lần, làm liên tục hàng ngày sẽ khỏi.

Chữa viêm gan vàng da, viêm thận đái đỏ, hoặc viem ruột tiêu chảy, hoặc mắt đau sưng đỏ:

Cây chó đẻ 40g, mã đề 20g, dành dành 12g. Sắc uống.

Chữa sốt rét (Triệt ngược thang):

Cây chó đẻ 8g; thảo quả, dây hà thủ ô, lá mãng cầu ta tươi, thường sơn, dây gắm, mỗi vị 10g; binh lang (hạt cau), ô mai, dây cóc (Derris trifoliata Lour.), mỗi vị 4g.

Sắc với 600ml nước, còn 200ml, chia uống 2 lần trước khi lên cơn sốt rét 2 giờ. Nếu không hết cơn thêm sài hồ 10g.

Chữa ăn không ngon miệng, đau bụng, sốt, nước tiểu màu sẫm:

Cây chó đẻ 1g, nhọ nồi 2g, xuyên tâm liên 1g.

Tất cả những vị thuốc trên phơi khô trong râm và tán bột. Sắc bột thuốc này và uống ngay một lúc. Uống mỗi ngày 3 lần (Y học dân gian Ấn Độ).

Công dụng của cây chó đẻ

Đặc tính chống oxy hóa

Theo nghiên cứu trong ống nghiệm vào năm 2014, một mẫu chất chiết xuất từ lá diệp hạ châu cho thấy loại thực vậy này có tính năng chống oxy hóa mạnh mẽ. Chất chống oxy hóa có nhiệm vụ vô hiệu hóa các gốc tự do trong cơ thể có thể gây tổn thương tế bào và bệnh tật.

Cải thiện sức khỏe gan

Diệp hạ châu có thể giúp điều trị bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu và xơ vữa động mạch. Cả hai bệnh lý này đều gây kháng insulin. Nghiên cứu cho thấy diệp hạ châu làm giảm sự kháng insulin, đồng thời giảm lượng axit béo trong gan.

Đặc tính kháng khuẩn

Theo một nghiên cứu năm 2012, chiết xuất diệp hạ châu có khả năng kháng khuẩn chống lại H. pylori. Vi khuẩn H. pylori thường có trong đường tiêu hóa và chúng vô hại. Tuy nhiên, trong một số trường hợp với số lượng vi khuẩn khổng lồ, chúng có thể gây loét dạ dày, đau bụng và buồn nôn.

Các nhà nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng diệp hạ châu không hề gây tổn hại đến bất kỳ khuẩn lợi nào có trong cơ thể con người.

Đặc tính chống viêm

Viêm có nguy cơ gây ra nhiều vấn đề trên cơ thể, bao gồm các tình trạng da như bệnh vảy nến hay đau mãn tính. Theo một nghiên cứu trên động vật năm 2017, diệp hạ châu có thể giúp giảm viêm.

Trong nghiên cứu, các chuyên gia đã tiêm carrageenan vào chân sau của chuột để gây viêm. Những con chuột sau đó được điều trị bằng chiết xuất diệp hạ châu. Kết quả, tình trạng viêm đã giảm đáng kể.

Ngăng ngừa lở loét

Những phát hiện từ cùng một nghiên cứu trên động vật năm 2017 cũng cho thấy rằng chiết xuất diệp hạ châu có khả năng ngăn ngừa lở loét. Các chuyên gia cho rằng loại thảo dược này có thể bảo vệ dạ dày bằng cách giảm liều lượng axit tiết ra. Ngoài ra, nó còn có tác dụng chống viêm mạnh mẽ, từ đó ngăn ngừa tình trạng loét dạ dày.

Hỗ trợ hạ đường huyết

Một đặc tính khác của diệp hạ châu là điều trị đái tháo đường. Các chuyên gia cho biết, phần thân trên của thảo dược có thể hỗ trợ cơ thể hạn chế lượng đường hấp thụ và cải thiện lưu trữ glucose. Điều này rất có lợi cho việc duy trì lượng đường trong máu.

Ngăn ngừa sỏi thận

Diệp hạ châu còn được biết đến như một phương thuốc chữa sỏi thận. Loại thảo dược này có thể giúp niệu quản thả lỏng để sỏi có thể dễ dàng đi qua. Sau đó, cơ thể sẽ nghiền sỏi để phá vỡ các hòn sỏi xuất hiện trong đường tiết niệu. Đồng thời, nó cũng có thể ngăn sỏi hình thành ngay từ đầu bằng cách không cho các tinh thể hình thành và kết dính lại với nhau.

Hỗ trợ chống ung thư

Diệp hạ châu có thể giúp ngăn ngừa một số dạng ung thư, các hoạt chất polyphenol trong thảo dược có tác dụng ngăn chặn sự xâm nhập, di chuyển và bám dính của các tế bào ung thư.

Tác dụng phụ của cây chó đẻ

1. Làm tăng nguy cơ gây vô sinh

Cây chó đẻ có vị đắng, tính hàng và giải nhiệt cơ thể nên nó thường được dùng để điều trị bệnh gan. Tuy nhiên, nếu cơ thể đã quá hàn lại sử dụng cây chó đẻ thì sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình thụ thau, gây vô sinh.

2. Gây xơ gan, teo gan

Nhiều người lầm tưởng uống nước từ cây chó đẻ sẽ chữa được các bệnh về gan mật vì thế họ sử dụng ngay cả khi không mắc bệnh. Điều nay gây ra hệ quả vô cùng nghiêm trọng.

Nếu bạn không mắc bệnh nhưng lại sử dụng cây chó đẻ, khi gan và mật không có nhu cầu điều tiết các chất khiến 2 cơ quan này phải hoạt động quá tải mỗi ngày sẽ thành bệnh.

Thông thường, người chữa bệnh với cây chó đẻ sẽ theo liệu trình và không sử dụng liên tục bởi điều này rất có hại cho cơ thể. Thường chỉ sử dụng loại thuốc này trong 2 tháng và sau mỗi 1-2 tháng sử dụng lại, nếu dùng quá liều gan có thể sẽ bị xơ cứng, tê liệt.

Người chữa bệnh với cây chó đẻ sẽ theo liệu trình và không sử dụng liên tục bởi điều này rất có hại cho cơ thể

3. Nguy hiểm cho người huyết áp thấp

Cây chó đẻ có thể phá huyết (làm giảm lượng hồng cầu, hạ huyết áp, giảm khả năng miễn dịch cơ thể) vì thế lạm dụng cây chó đẻ là việc vô cùng nguy hiểm. Nếu dùng quá nhiều loại thuốc này sẽ gây nôn ói, mất nước, đặc biệt, người huyết áp thấp uống sẽ bị hạ áp nguy hiểm đến tính mạng.

4. Phá hồng cầu, suy giảm miễn dịch

Nếu bạn không có tiền sử tổn thương về gan, sức khỏe tốt nhưng lại uống nước cây chó đẻ ở dạng đậm đặc thì hồng cầu sẽ bị phá vỡ, nhiều trường hợp bị băng huyết, hệ miễn dịch suy giảm gây nhiều bệnh nguy hiểm.

Theo Đông Y, cây chó đẻ có tính hàn nên nhiều kết quả nghiêm cứu khi sử dụng loại cây này lâu ngày người bệnh mắc phải trạng thái ‘hao khí tổn dương’ với những biểu hiện như xanh xao, tinh thần uể oải, cơ thể mệt mỏi, chóng mặt, đàu đầu, tư duy giảm sút… Chính vì thế việc thận trọng khi sử dụng các loại thuốc là cần thiết để không mắc phải sai lầm.

Hình ảnh cây chó đẻ

Chú ý: Thông tin bài viết trên đây về cây chó đẻ liên quan đến tác dụng của diệp hạ châu và cách sử dụng với mục đích chia sẻ kiến thức, giới thiệu các thông tin về thảo dược để cán bộ y tế và bệnh nhân tham khảo. Tùy vào từng trường hợp và cơ địa sẽ có toa thuốc và cách điều trị riêng. Người bệnh không được tự ý sử dụng thảo dược, mọi thông tin sử dụng thuốc phải theo chỉ định bác sĩ chuyên môn.

Nguồn: Hoanghaigroup

Video về công dụng của cây chó dẻ:

Nguồn tham khảo

Nguồn: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6174540/ , cập nhật ngày 20/05/2020/.

Nguồn https://vi.wikipedia.org/wiki/Chó_đẻ_răng_cưa, cập nhật ngày 20/05/2020/.